Hoe 'Cross-Border Balancing' Nederland stabiel houdt

In een tijd waarin energiestabiliteit van cruciaal belang is, heeft TenneT baanbrekende stappen gezet om de balans van energie in Nederland te optimaliseren. Door samenwerking met internationale platformen zoals IGCC (International Grid Control Cooperation) en PICASSO (Platform for the International Coordination of Automated Frequency Restoration and Stable System Operation) wordt de energievoorziening efficiënter en kosteneffectiever gebalanceerd. Maar wat betekenen deze platformen precies, en hoe beïnvloeden ze de Nederlandse energiemarkt?

Laten we dieper ingaan op de werking en impact van deze internationale balanceringssystemen.

Cross-Border Balancing, of grensoverschrijdende balancering, is een systeem waarbij verschillende Europese transmissiesysteembeheerders (Transmission System Operators, TSO’s), zoals TenneT in Nederland, samenwerken om een stabiele frequentie van 50 Hz in het elektriciteitsnetwerk te behouden. Dit proces voorkomt grote schommelingen in vraag en aanbod, wat cruciaal is voor zowel netstabiliteit als kostenefficiëntie.

TenneT maakt hierbij gebruik van het TSO-TSO model: energieleveranciers (Balancing Service Providers, BSP's) leveren hun diensten exclusief aan hun eigen TSO, die deze vervolgens over de grenzen heen aanbiedt wanneer dat nodig is.

Het frequentieherstelproces (FRP) is het kernproces dat gebruikt wordt om balansverschillen, ofwel de frequentieherstelcontrolefout (Frequency Restoration Control Error, FRCE), te corrigeren. Dit wordt bereikt door automatisch ingeschakelde reserves, zoals automatische frequentieherstelreserves (utomatic Frequency Restoration Reserves, aFRR). Deze reserves worden lokaal geactiveerd wanneer er een verschil is tussen de verwachte en gemeten uitwisseling van energie aan de grenzen. Het doel is om deze FRCE tot nul te reduceren, wat zorgt voor stabiliteit binnen het Nederlandse netwerk.

Beide platformen, IGCC en PICASSO, dragen bij aan een meer economische balancering door gebruik te maken van netcapaciteit tussen landen:

• IGCC (International Grid Control Cooperation): dit platform voert een 'imbalance netting' uit. Wanneer er een overschot aan energie in het ene gebied en een tekort in het andere gebied is, kan IGCC dit verschil ‘netten’ (oftewel salderen). In plaats van dat elk gebied apart energie moet in- of uitschakelen, wordt het energieoverschot van het ene gebied verplaatst naar het tekort in het andere gebied. Dit bespaart kosten en zorgt ervoor dat minder reserves hoeven te worden geactiveerd.
• PICASSO (Platform for the International Coordination of Automated Frequency Restoration and Stable System Operation): dit platform herverdeelt de FRCE tussen gebieden, gebaseerd op kosten en beschikbaarheid.

• Onbalans in real-time detecteren
  IGCC detecteert de totale onbalans in elke aangesloten regio. Deze onbalans wordt de frequentieherstelcontrolefout (FRCE) genoemd, die direct de afwijking aangeeft tussen de gemeten en verwachte stroom op de grens van een netwerkgebied.

• Onbalans netting   
  Als een gebied bijvoorbeeld een overschot aan energie heeft en een ander gebied kampt met een tekort, kan IGCC dit verschil netten. Dit zorgt ervoor dat elk gebied bijdraagt en profiteert naar rato van de onbalans in het eigen gebied.

• Distributie op basis van FRCE   
  Hoe groter het onbalansvolume in een regio, des te meer netting deze regio ontvangt. Dit mechanisme zorgt ervoor dat elk gebied bijdraagt en profiteert naar rato van de onbalans in het eigen gebied.

IGCC resulteert in lagere aFRR-activeringen doordat netcapaciteit benut wordt voor overschotten en tekorten in het hele netwerk. Zo blijft meer capaciteit beschikbaar voor andere onbalansen die mogelijk later optreden.

PICASSO biedt een iets andere, aanvullende functionaliteit aan TSO’s. Het platform herverdeelt de FRCE tussen gebieden op basis van kosten en beschikbaarheid:

• Centraliseren van aanbiedingen via de gemeenschappelijke rangordelijst (Common Merit Order List, CMOL)
  PICASSO maakt gebruik van een CMOL waarin alle biedingen uit verschillende aangesloten TSO-gebieden worden verzameld en gesorteerd op prijs. Dit stelt TSO’s in staat om de economisch meest gunstige aanbiedingen voor aFRR te selecteren.

• Toewijzing op basis van prijs   
  Het platform verdeelt onbalansen op basis van biedingen met de laagste kosten. Dit betekent dat als er bijvoorbeeld in Nederland een tekort is aan energie, maar elders in Europa een goedkopere optie beschikbaar is om dit tekort op te lossen, de onbalans naar die regio wordt verplaatst.
  
  
• Impliciete netting met IGCC   
  PICASSO integreert deels de netting die ook IGCC doet, door de FRCE direct te verdelen over de meest economisch geschikte biedingen. Dit proces vindt elke vier seconden plaats, en in die cyclus optimaliseert PICASSO eerst de biedingen, waarna IGCC de expliciete netting doet en daarna PICASSO nogmaals de biedingen controleert.

Door de combinatie van netting en biedselectie kan een situatie ontstaan waarbij TenneT in Nederland geen lokale reserves hoeft te activeren, omdat een energieoverschot in bijvoorbeeld Duitsland een tekort in Nederland compenseert. Dit maakt het proces zowel sneller als efficiënter en verlaagt de noodzaak voor dure aFRR-activeringen in Nederland.

In de praktijk werkt dit als volgt:

• IGCC zorgt voor een directe saldering tussen overschotten en tekorten, wat de activatiebehoefte verminderen.
• PICASSO kiest de goedkoopste opties voor de nog resterende onbalansen, en verdeelt deze kostenbewust over de aangesloten landen.

In Nederland bepaalt TenneT de balancerings- en onbalansprijzen op basis van lokale activaties van aFRR en handmatige frequentieherstelreserves (manual Frequency Restoration Reserves, mFRR). Door deel te nemen in IGCC en PICASSO kan het aantal lokale activaties afnemen of gericht worden bijgestuurd, wat de uiteindelijke kosten van balancering verlaagt. Dit zorgt voor een stabielere en potentieel lagere energieprijs.

Dankzij IGCC en PICASSO kan TenneT effectiever balanceren met lagere kosten, terwijl het Nederlandse netwerk profiteert van de schaalvoordelen van een pan-Europees balanceringssysteem. Dit type samenwerking biedt belangrijke voordelen voor bedrijven met hoge energiebehoeften en ondersteunt TenneT’s missie om een stabiel, kostenefficiënt en duurzaam netwerk te waarborgen.

Ben je benieuwd hoe dit jouw organisatie kan helpen? Bij Stroomkr8 bieden we de nodige expertise om inzicht te krijgen in balanceringskosten en energie-inkoopoptimalisatie. Neem contact met ons op voor meer informatie!